YouTube stopt met zijn Premium Lite-abonnement in Nederland en België. Dat las ik bij Tweakers. Het gaf een nieuwe impuls aan een oude discussie: de gratis versie van Youtube komt met advertenties, mag je die nu blokkeren of niet? Ze zijn immers een deel van het inkomen van de content creator, maar waar staat in de wet dat het niet mag?
Al ongeveer sinds de eerste banner op internet (schijnbaar 1994) is er discussie over het mogen blokkeren daarvan. Ondertussen zijn we dertig jaar en drie boeken verder en is er nog geen juridische duidelijkheid. Dus laten we eens kijken of we een en ander op een rijtje kunnen zetten.
In de basis zijn advertenties de manier waarop de site-exploitant geld verdient waarmee de beoogde content wordt gerealiseerd. De juridische onderbouwing daarbij is nogal generiek: vrijheid van ondernemen is een grondrecht, dus als jij wil ondernemen via een gratis-met-advertenties model dan moet dat kunnen.
Soms wordt hierbij gesteld dat je ‘betaalt’ door advertenties te bekijken. Dat klopt niet, juridisch. Betalen doe je alleen met geld of, als je de term breed uitlegt, een andere tegenprestatie. Maar “ik laat jou advertenties erbij zetten” is niet hetzelfde als op zaterdag de buurman helpen verhuizen omdat hij je kat eten geeft tijdens je vakantie.
De redenen om advertenties te willen blokkeren zijn vaak te verdelen in drie categorieën:
- Advertenties kunnen hinderlijk of gevaarlijk zijn, denk aan malware, overmatig knipperende onzin of afleiding zoals popups die niet zomaar weggaan.
- Niemand kan je dwingen advertenties te ontvangen, want je kiest zelf wat je wil bekijken.
- Er zijn genoeg andere manieren om geld te verdienen als creator (sponsoring, abonnementen) en/of niemand heeft het recht om geld te verdienen met advertenties.
De eerste twee argumenten gaan niet rechtstreeks in tegen het argument dat een ondernemer dit moet kunnen doen als deze dat wil. Het komt eerder neer op “de inkomstenderving die ik toebreng door het blokkeren is gerechtvaardigd vanwege belangen die ik heb”. De derde is juridisch gezien een noodzakelijkheidsargument: jouw grondrecht van ondernemen mag niet zo ver reiken dat je mijn blokkeren mag verbieden.
Beide zijn op zich legitieme argumenten om iemands grondrecht in te mogen perken. De discussie komt dan neer op een balans zoeken: mag je álle advertenties blokkeren vanuit angst voor malware, of moet er dan wel iets van een check voor malware tussen zitten, bijvoorbeeld?
En wat dat dwang-argument betreft: in 2012 blogde ik nog dat je het idee van toegang-met-advertenties zou kunnen zien als een overeenkomst met specifieke voorwaarde. Ik heb daar nog steeds geen tegenargument tegen gevonden.
Arnoud
